در حال بارگذاری...
بخشی از متن: ناهمواریهای ایران ایران با قرار گرفتن بر روی فلات ایران یکی از کوهستانی‌ترین و ناهموارترین کشورهای منطقه به حساب می‌آید. با اینکه بسیاری از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس فاقد هرگونه توپوگرافی قابل ملاحظه‌ای می‌باشند ولی ایران با قرار گرفتن در حاشیه شمالی خلیج فارس دارای پستی و بلندیها با رشته‌کوها و قلل مرتفع فراوانی است که از آنجمله می‌توان به قله دماوند، سبلان، زردکوه، بینالود و غیره اشاره کرد. در مورد ناهمواریهای ایران چند نکته جلب نظر می‌کند. بیشتر سطح ایران را کوهستان و سرزمینهای مرتفع در بر گرفته و بیشتر این کوهستانها در بخشهای شمالی، غربی و جنوبی کشور قرار دارند و قسمت عمده‌ای از نیمه شرقی ایران را سرزمینهای پست و کوههای جدا از هم به وجود آورده‌اند و حواشی باریکی از زمین‌های پست در شمال و جنوب کشور نواحی کوهستانی را از دریاهای مجاور جدا می‌سازند. هرگاه 3 نقطه ایرانشهر، قم و سبزوار را به هم متصل کنیم، مثلثی خواهیم داشت به وسعت بیش از 300 هزار کیلومتر مربع که با یکی دو استثنا نواحی پست داخلی مخصوصاً دو بیابان عظیم دشت کویر در شمال و کویر لوت در جنوب را در بر خواهد داشت . وجود این ناهمواریها و بخصوص رشته کوههای البرز و زاگرس اولا باعث تغییر پذیری شدید آب و هوا در دو طرف رشته کوهها شده و ثانیا به سبب وجود مناطق مرتفع فراوان بر روی این رشته کوهها استفاده از مدلهای مختلف برای محاسبه متغیرهای مختلف اقلیمی و از جمله تابش همیشه با خطای خاص خود مواجه است. ناهمواریهای ایران را به 6 منطقه مشخص می توان تقسیم کرد. أ. رشته کوههای البرز: شامل ارتفاعات میان آرارات و سرخس در دو گوشه شمال غربی و شمال شرقی کشور ب. رشته کوههای زاگرس: منطقه کوهستانی عظیمی که از صدها رشته موازی، پیوسته، مجزا و احیاناً در هم پیچیده و گره خورده تشکیل شده، و مانند دیواری ستبر و عریض از گوشه شمال غربی به موازات مرزهای سیاسی تا گوشه جنوب شرقی به مثابه بدنه‌ای از فلات ایران کشیده شده است. ج. رشته کوههای مرکزی: کوهپایه ها و دامنه های شرقی آخرین ردیف از رشته‌های زاگرس به نواری از چاله های داخلی ایران منتهی می‌‌گردد که مهم ترین آنها در چاله یا حفره اصفهان- سیرجان مشاهده میشود. طرف دیگر، یعنی شرق این نوار چاله‌ای را سلسله کوههای پراکنده‌‌ای تشکیل می‌‌دهد که به نام عمومی کوههای مرکزی خوانده میشود و بیشتر آنها بر اثر آتشفشانیها به وجود آمده‌اند. د. رشته کوههای شرقی: آخرین منطقه کوهستانی ایران از یک سلسه بریدگیهای منفرد و مجزا تشکیل شده که به موازات مرز سیاسی میان ایران و افغانستان و پاکستان از شمال خراسان تا جنوب بلوچستان در مسافتی بیش از 1.000 کیلومتر کشیده شده است و نیمه شرقی استان بزرگ خراسان و استان سیستان و بلوچستان را در بر می‌‌گیرد. ه. منطقه پست داخلی: این بیابانها از چند کیلومتری جنوب تهران آغاز شده، در امتداد جنوب- جنوب شرقی تا حدود بم در راه میان کرمان و زاهدان به طول 1.500 کیلومتر ادامه دارد. در این منطقه وسیع رشته کوههای متعدد و مجزایی نیز وجود دارد که بیابانها را به واحدهای کوچکتری تقسیم می‌کند. و. منطقه پست ساحلی: در فاصله میان بدنه‌‌های فلات و دریاهای مجاور، نواحی کم ارتفاعی با وسعتهای مختلف وجود دارد که از نظر انسانی (مخصوصاً در شمال کشور) اهمیت فراوان دارند. این مناطق شامل سواحل پست حاشیه دریای خزر و سواحل پست حاشیه خلیج فارس و دریای عمان می‌باشند. ناهمواریهای ایران پیدایش چین خوردگی¬ها و ناهمواری¬های ایران نتیجه¬ی حرکات کوهزایی اواخر دوران سوم زمین شناسی است که پیدایش این چین خوردگی¬ها همزمان با پیدایش کوه¬های جنوب اروپا و آسیا بوده است. در ایران نمونه‌های مشخص ناهمواری به صورت کوهستان¬های بلند و پرحجم با دامنه‌های پرشیب و دره‌های تنگ و گذرگاه¬ها یا به صورت سرزمین¬های کمابیش هموار و یکنواخت دیده میشود. 1. کوهستان¬ها : بیش از نیمی از وسعت ایران پوشیده از کوه¬های بلند است. این کوه¬ها یا مانند البرز در طول صدها کیلومتر چون دیواری کشیده شده و عبور از آن فقط از طریق گردنه‌های بلند و گذرگاه¬ها عملی است، یا مانند ابر سن (زاگرس) شامل رشته‌های مرتفع و موازی با دره‌های گود و دامنه‌های پرشیب است که نواحی داخلی ایران را از کناره¬ی خلیج فارس جدا می‌کند و تنها از راه دره‌های پرپیچ و خم رودها که در طول سدها هزار سال حفر شده‌اند، می‌توان از آن¬ها عبور کرد. 2. سرزمینهای هموار : در مقابل کوهستان¬های بلند با دره‌های گود، پهنه‌های کم و بیش وسیع و همواری در داخل یا در حاشیه¬ی فلات ایران وجود دارد. این سرزمین¬ها با وسعت و ارتفاع متفاوت در محل کوهپایه‌ها و یا در میان رشته کوه¬ها گسترده شده‌اند. جلگه‌های ساحلی شمال و جنوب دشت لوت و دشت کویر نمونه‌هایی از آن¬ها به شمار می‌روند.
